Serwatka – zdrowie i uroda w butelce!

Serwatka jest napojem, który powstaje podczas wytwarzania sera i charakteryzuje się niespodziewanie wręcz szerokim działaniem prozdrowotnym. Jak to się jednak najczęściej zdarza w przypadku tego typu rewelacyjnych, w pełni naturalnych i powszechnie dostępnych (przynajmniej w „swoich” czasach) produktów, również serwatka była znana od starożytności, potem została zapomniana, a obecnie przeżywa ponowny rozkwit. Zasłużenie.

Serwatka nie ma łatwego życia, choć jej zalety doceniał już ojciec medycyny, Hipokrates. W nowożytnej Europie przez lata traktowana była jako zwykły orzeźwiający napój i nie przykładano do niej takiej wagi, na jaką zasługuje. Wróciła do łask dopiero w XVIII wieku, kiedy to stała się cudownym lekiem stosowanym w europejskich sanatoriach. To tam z pomocą koziej serwatki leczono zapalenia płuc, reumatyzm, schorzenia układu pokarmowego i skóry, a nawet szkorbut. Stamtąd też zawędrowała na dwory, a w XX wieku na siłownie i stadiony. Wraz z rozwojem przemysłu spożywczego i medycyny, naturalna serwatka w postaci napoju odeszła w niebyt (zastąpiona sproszkowanymi koncentratami), traktowana co najwyżej jako pasza dla zwierząt lub nawet wylewana.

Bardzo krótka historia powstawania serwatki

Serwatka powstaje w procesie fermentacji mlekowej… mleka, przeprowadzanym w celu wytworzenia sera. Najlepszym do tego procesu jest oczywiście mleko wiejskie. Na skutek działania bakterii (a jakżeby inaczej) mlekowych, wytwarza się kwas (mlekowy!) obniżający pH mieszaniny, z której zaczynają wytrącać się grudki – to właśnie nasz upragniony ser. Produktem ubocznym tego zabiegu jest serwatka, czyli płynna frakcja mleka, wraz z rozpuszczonymi i rozproszonymi w niej substancjami odżywczymi, o których przeczytacie w dalszej części tego artykułu.

O co w ogóle chodzi z serwatką?

Fakt, że serwatka jest produktem ubocznym procesu wytwarzania sera, nie oznacza, że jest to płyn bezużyteczny. Wręcz przeciwnie, jej wyjątkowy skład powoduje, że każdy powinien rozważyć wprowadzenie koziej serwatki do swojej diety. Piszemy to z pełną odpowiedzialnością – tak dobry jest to surowiec!

Serwatka nie zawiera tłuszczu, nie znajdziemy w niej też tak dużej ilości białka, jak w mleku. Przekłada się to oczywiście na jej wartość energetyczną – w 100 gramach serwatki znajdziemy jedynie 26 kcal. Za całe zamieszanie związane z jej prozdrowotnym działaniem odpowiadają znajdujące się w serwatce unikalne białka… serwatkowe (no kto by pomyślał!), takie jak laktoferyna, glikomakropeptydy oraz lakto- i immunoglobuliny. Substancje te mają szczególny wpływ na metabolizm, ponieważ pobudzają spalanie jedynie tłuszczy, oszczędzając przy tym nasze mięśnie. Oznacza to, że są niezastąpionym składnikiem w diecie osób odchudzających się (pozwalają na zdrowe pozbycie się tkanki tłuszczowej nawet przy sporym deficycie kalorycznym) oraz budujących masę mięśniową (skład aminokwasów w białkach serwatkowych pokrywa się z tym, jaki charakteryzuje mięśnie szkieletowe). Dodatkowo są to białka wyjątkowo łatwostrawne i dobrze wchłaniane, a przy okazji, sieją ferment w jelitach – przyspieszają ich perystaltykę! Uważa się też, że zawarty w serwatce wapń pomaga w procesie spalania tłuszczu i zapobiega jego odkładaniu w komórkach.

Właśnie ze względu na powyższe właściwości białka serwatkowe są stosowane przez osoby zajmujące się sportem. Są jednym ze składników odżywek proteinowych, które znajdziemy na rynku (najczęściej w postaci proszku). Warto jednak wiedzieć, że serwatka w proszku i białka serwatkowe to inne preparaty. Pierwszy z nich, jak sama nazwa wskazuje, to wysuszona pełna serwatka, a więc zawierająca niewiele białek, a głównie laktozę. Preferowane przez sportowców jest za to czyste białko serwatkowe, specjalnie wyizolowane, aby uzyskać jak najlepiej skoncentrowane źródło korzystnych dla mięśni szkieletowych aminokwasów.

Drugim istotnym działaniem białek (to będzie tekst, w którym białka serwatkowe odmienimy przez wszystkie przypadki!) jest zdolność obniżania poziomu cholesterolu. Zostało udowodnione, że spożywanie serwatki pozytywnie wpływa (pozytywnie dla nas oczywiście!) na obecność we krwi ogólnego cholesterolu oraz frakcji LDL, czyli złego brata bliźniaka oraz ich lipidowego kuzyna – trójglicerydów. Białka serwatkowe korzystnie oddziałują również na układ krążenia, obniżając ciśnienie, jednak tylko w przypadku występowania nadciśnienia – tym samym działają mądrze i pomagają zapobiegać zawałom serca i innym chorobom mającym związek z układem krwionośnym.

Kozia serwatka – superbohater w płynie!

Regularne spożywanie produktu jak serwatka kozia, zarówno dzięki zawartości białek serwatkowych, jak i całej grupy witamin (A, C i wszystkie witaminy grupy B) oraz minerałów (fosforu, wapnia, cynku, sodu, magnezu i potasu, jodu, selenu i żelaza), daje porządnego kopa do działania naszemu układowi odpornościowemu. Hartuje organizm, aby miał siły do walki z pasożytami, grzybami, bakteriami i wirusami (dotyczy to również wirusa HIV i rozwijającego się za jego przyczyną AIDS – chorzy przyjmujący białka serwatkowe szybciej dochodzili do siebie w okresach zaostrzenia choroby, nie tracili na wadze i lepiej tolerowali farmakoterapię). Serwatka wspomaga też organizm w walce z wolnymi rodnikami oraz mutagenami, co jest szalenie istotne w profilaktyce antynowotworowej.

Inne prozdrowotne działania (i zastosowania) białek serwatkowych to między innymi:

• regulacja wydzielania insuliny,
• odbudowa błony śluzowej żołądka,
• zwiększenie odporności organizmu na stres,
• nawilżenie i regeneracja skóry,
• podkręcanie wartości odżywczych posiłku (przy niezwiększonej objętości)
• produkcja mleka w proszku (preparatów dla niemowląt i dzieci).

Jak stosować serwatkę w kuchni…?

Choć rozpisaliśmy się na temat właściwości zdrowotnych serwatki, nie wspomnieliśmy jeszcze, jak wygląda i smakuje nasz dzisiejszy bohater. Jest to napój o żółtej barwie, której intensywność zależy od kilku czynników, m.in. rodzaju mleka, z jakiego uzyskuje się serwatkę. W wyglądzie nie przypomina jednak mleka, ponieważ jest półprzezroczysta. Charakteryzuje się kwaśnym smakiem, co nie powinno dziwić, gdyż jest to produkt powstający w procesie fermentacji. Możemy pić ją samodzielnie, jednak nie każdemu posmakuje, dlatego podpowiadamy, jak można wpleść ją do diety.

Szukając kuchennych zastosowań serwatki, warto brać przykład ze sportowców, przez których najczęściej stosowana jest do przyrządzania koktajli (zarówno płynna, jak i ta w proszku) z dodatkiem pełnych witamin warzyw i owoców. Możemy łączyć ją właściwie z każdym z nich – wybór zależy wyłącznie od naszych upodobań – a w celu złagodzenia kwaśnego smaku dodać na przykład naturalnego miodu. W ten sposób stworzymy sycący, odżywczy napój, który może zastąpić drugie śniadanie lub podwieczorek.

Kwaśna natura serwatki sprawia, że może być ona wykorzystywana jako zakwas. I to taki z prawdziwego zdarzenia! Serwatką zakwasimy zupy (np. żur czy barszcz ukraiński), ukwasimy warzywa – wystarczy, że dodamy odrobinę serwatki do słoika podczas przygotowywania przetworów z kapusty czy ogórków. Z powodzeniem upieczemy również chleb, zastępując nią standardowo stosowany zakwas żytni.

… i łazience?

Serwatka wykazuje pozytywny wpływ na wygląd skóry i włosów. Jako odświeżający, rozjaśniający tonik do przemywania twarzy oraz nawilżająca płukanka do włosów była stosowania już przez nasze babki (a prawdopodobnie także prapraprapra… wiecie, co chcemy powiedzieć ;). Dodana do kąpieli złagodzi podrażnienia po opalaniu, a zastosowana jako baza domowej maseczki wzmocni jej działanie.

Kozią serwatkę z Pora na Pola możemy więc pić, wcinać ze smakiem, nakładać na skórę, a nawet się w niej kąpać. Pomoże w odchudzaniu, wzmocni odporność i poprawi stan skóry. I to w całkiem wygodnej formie – tyle pożytecznych zastosowań tylko w jednej butelce!

Bibliografia:

https://www.ekologia.pl/styl-zycia/zdrowa-zywnosc/serwatka-wlasciwosci-sklad-i-zastosowanie-serwatki,25060.html | [dostęp: 13.01.2020]

https://www.akademiadietetyki.pl/dietetyka/prozdrowotne-wlasciwosci-serwatki-niedocenianego-skarbu/ [dostęp: 13.01.2020]

http://www.poradynazdrowie.manpol.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=214 [dostęp: 13.01.2020]

http://www.poradynazdrowie.manpol.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=214

[dostęp: 13.01.2020]